Mana-i Harfi

Milletin Tercihi

Günlük yaşantının genel seyri içinde, mülk boyutu ya da makro alemdeki işleyişler önümüze bazı bilimsel ya da sosyolojik kurallar koyar. Aslında bunlar kâinat kitabında yer alan ilahi mesajların farklı boyutlarda ifadesidir. Ancak doğru mesajı doğru şekilde algılayabilmek, yani kâinat kitabına muhatap olup, onun verilerini doğru algılayabilmek her zaman çok kolay değildir. Kâinat kitabının verilerini yorumlayabilmek ya da anlayabilmek ve her an ve sürekli yazılan kitabın şekillenmesine, bütünün teşkiline, her şeyi kuşatan iradenin, yani külli iradenin ortaya çıkışına, şuur sahiplerinde var olduğu gözlenen cüz’i iradeyi bir “şart-ı adi” yapmıştır. Şart-ı adi hükmündeki milyarlarca cüz’i iradenin toplamı ve kâinatın bütününden hasıl olan kâinat tablosu şeklindeki külli irade, an be an hükmünü icra eder, varlık silsilelerini bir uyum içinde ard arda dizer. Muhteşem bir ahenk içinde işleyen düzenin her an devreye giren milyarlarca cüz’i irade ile bağlantılı yürümesi, başlı başına bir mucize olmalıdır.

Her bir zaman sahifesi, her yeni an ilahi kudret tarafından şekillendirilirken, o anda farklı farklı yerlerde, farklı farklı türlerden milyarlarca varlığın farklı meyilleri vardır. O an bulundukları çevre şartları, kanlarındaki elektrolit ve hormon düzeyleri, yedikleri yiyeceklerden, hatta biraz daha öteye gidilerse gök cisimlerinden gelen ışıklardan ve onların bulundukları pozisyonlardan etkilenmektedir. Şuur sahiplerinin bir tercih olarak ortaya koydukları cüz’i ihtiyarileri de tüm bu şartların sonucunda ortaya konan bir tavır ya da bir meyildir. Bedenin işleyişinde hangi noktaya kadar hormonlar ve vazoaktif peptitler gibi beyni etkileyen sistemlerin kontrolünde, hangi noktadan sonra tercih dediğimiz maddi bir dayanak gerektirmeyen hal ile irade beyan ettiğimizi kestirebilmek çok güç olmakla birlikte; irademiz, isteğimiz ya da tercihimiz ile eşyanın işleyişi ve kâinat kitabının bizimle alakadar bölümünün şekillenişi arasında bir bağ olduğu bir gerçektir. Bunu şuur ve irade sahibi, akli melekeleri yerinde olan herkes hissediyor ve yaşıyor. Bu his ve bu yaşantı da sorumluluğumuzun merkezini teşkil ediyor olmalı.

Sürekli dönen varlık çarkları, zaman nehrinin süratle akışına ayak uydururken, şuur sahiplerinden ve ihtiyar sahiplerinden beklenen, şuurlarının algıladığı şeriat-ı fıtriye anlayışı ile uyumlu ve külli iradenin arzuları doğrultusunda irade beyan etmeleridir. Bu, varlığın karmaşası ve meyillerin her an değişimine yatkın yapısı ile oldukça güç bir hale gelmektedir. Oysa, insanın imtihanı, bu karmaşık yapı içinde doğruyu bulmaktır; külli iradenin varlık yoluyla ulaştırdığı mesajı doğru algılamak ve ona uygun tarzda cüz’i iradesini ortaya koymaktır. Zira külli iradenin varlığı şekillendirmesinde ve kişiyle bağlantılı kılınan durumların halkedilmesinde, adi de olsa cüz’i iradeler birer şart konumuna yükseltilmiştir. Bu şartlar, ayetin beyan ettiği “göklere, yere ve dağlara teklif edilen emanet” olmalıdır. Onların yüklenmekten kaçındığı bu ağır emanet, insana eşyanın girift yolları içinde yolunu tayin gibi zor bir sınavla yüz yüze getirmiştir. Bilimler, sosyal kurallar, kültür ve gelenekler gibi kolektif insanlık şuurunun ortaya koyduğu ve şeriat-ı fırtiye, sünnetullah olarak ifade edilen ilahi muradın varlıkla ifadeleri, bir kılavuz hükmünde yardımcı olsa da, varlığın girift yapısı içinde yolu tayin edebilmek yine de çok kolay değildir. Bu noktada kelam sıfatının yansıması olan semavi kitaplar ve Kur’an ile mesaj açıkça iletilmekte ve her an sağa-sola kaymaya eğilimli, değişken, dalgalı ruhlara istikamet verilmektedir. Ancak ince bir tel gibi eğilip bükülmeye, farklılaşmaya ve her an yön değiştirmeye eğilimli insan iradesi yine de istikametin muhafazasında büyük güçlüklerle yüz yüzedir. Bu iradenin etkileri ise lokal alanda varlığın iradeye yakın bölgelerinde daha belirgin hissedilirken, genişletilmiş alanlarda etki daha azdır.

Mesela, kişinin bedeni fonksiyonları ile ilgili alanda daha belirgin hissedilirken, kâinatın genelinde hiçbir etkisi gözlenmiyor gibidir. Fertteki irade toplumun kolektif iradesi içinde belirginliğini yitirir. Yani bütünde genelde İlahi arzuların, külli iradenin tezahürleri daha belirginleşir, belki biraz daha netleşir. Ferdi irade eğilip bükülebilecek ince bir tel iken, -Bediüzzaman’ın ifadesi ile- topluluğun iradesi bir “amud u nurani”, yani sarsılmaz, eğilmez, nurdan bir sütun gibidir. Kamu vicdanı, kolektif şuur her ne kadar yeni geliştirilen reklam ve toplum mühendisliği gibi yönlendirmelerden etkileniyor gibi gözükse de çoğunlukla varlığın gerisindeki İlahi muradı anlamaya, varlığın arka planındaki kutsi hitaba kamu vicdanı daha yakın olmaktadır. Bu açıdan Bediüzzaman, şahıslar yerine şahs-ı manevilerin daha sağlam, daha sarsılmaz yapılar olduğunu ifade etmektedir. Piyasayı Allah’ın belirlediğini ifade eden bazı hadisler de genel eğilimlerde, topluma yansımış meyillerde külli iradenin daha belirginleştiğini ifade ediyor olmalıdır. Bütün bunlar ise, demokrasinin ya da millet iradesinin ön plana çıkarılmasındaki kutsi dayanakların bir anlamda ifadesidir. Zaten ilahi kelam da “ve işlerinde onlarla (sahabeler) istişare et.” (Al-i imran:151) ve “Onların aralarındaki işleri istişare iledir.” (Şura: 38) mealindeki ayetlerle bu yaklaşıma daha net bir açıklık getirmektedir.

Aciz, zayıf, her an farlı yönlere meyletme özelliğinde ve varlık fırtınalar içinde yolunu bulmaya çalışan bir gemi misali insan ruhu, şahs-ı manevinin, cemaatin, toplumun ya da milletin iradesini bir kılavuz olarak kullanabilir. Çünkü o alanda kâinat kitabının verileri daha net okunup, yorumlar daha sağlıklı yapılabilmektedir. İdarede ve yönetim sisteminde de insanlığın geldiği son noktanın demokrasi olması, bunu doğrular mahiyettedir. Devlet ve millet arası ilişkilerin realist nazariye, biyolojik nazariye, felsefi nazariye (diyalektik nazariye) ekonomik nazariye, psikolojik nazariye, sosyolojik nazariye ve mukavele nazariyesi sonucunda ulaştığı yer demokrasi olduğu gibi; mana-i harfi ile bakışta ya da mana-i harfi nazariyesinin sonucunda da ulaşılan nokta, millet iradesinin kutsiyetine ve dolayısı ile demokrasiye varmaktadır.

Author


Avatar